Zoek
 
Sluiten
INDISCHE ENCYCLOPEDIE
Indopedia
INDOPEDIA
De Indische Encyclopedie
 

Index encyclopedie

Tel. / adres boeken

Recepten, Gerechten

Djamu (Jamu) - medicinale kruiden , planten en vruchten. Ziekten & Kwalen

Indische Boekrecensies

Verhalen

Bladmuziek Krontjong

Bezoekers vanaf jun. '09

 19385455 Bezoekers

 48 Bezoekers online

rss Deze artikelen zijn ook met een RSS reader te lezen. :
https://indopedia.nl/data/nl-articles.xml

Celebes.

Dit eiland is 186.000 km2 groot en is dus ongeveer 5 maal zo groot als Nederland en heeft met de omliggende eilanden ruim 4,25 miljoen inw.
Het n.o en het z.w schiereiland zijn vulkanisch en dus vruchtbaar in tegenstelling met het overige gedeelte.
De bevolking van het vruchtbare gedeelte is ook veel beschaafder dan die van de overige delen.
Het z.w gedeelte van het eiland behoort tot het gouv. Celebes en Onderhorigheden.
Het overige gedeelte tot de res. Manado (zie aldaar).
Het gouv. Celebes en Onderhorigheden bestaat uit 8 afdeelingen, elk onder een ass. resident:
1. Makassar, 2. Soenggoeminasa, 3. Bonthain, 4. Bone, 5. Pare-Pare, 6. Mandar, 7. Loewoe,
8. Boeton en Laiwoei.
Het gewest heeft ruim 3.000.000 inw.
Hoofdpl. Makassar (87.000 inw.).
Het z.w. schiereiland is het vruchtbaarst.
Het wordt bewoond door Makassaren (de voormalige rijken Gowa en Laikang) en Boeginezen
(gedeelte van Bone en overige landschappen).
In het zuiden  de Piek van Bonthain of Lompobatang (2871 M.)
Plaatsen Bonthain (eig. Bantaèng) Balangnipa, Boeloekomba Watampone (Bone), Maros.
De voornaamste zelfbesturende landschappen zijn hier het reeds genoemde Bone, Tanette, Soppeng; Wadjo met veel handel en scheepvaart.
De Wadjonezen worden ook Boeginezen genoemd en zijn over de hele archipel verspreid.
Ook op Celebes zelf hebben zij nederzettingen aan de kuststreken.
In deze streken komen ook veel Bandjarezen voor.
In het zuiden het eiland Salajar, ook bewoond door Makassaren.
Noordelijk het landschap Loewoe; op de z.o. arm, de landschappen Boeton en Laiwoei, ten z.o. daarvan de Boeton-arch. (zie Boeton of Boetoeng).
Makassaren en Boeginezen hebben een eigen letterschrift; heldendichten, wetten, adats, contracten, correspondenties, vertalingen uit het Javaans en het Maleis, wichelarijen.
Boeginees- en Makassarisch schrift en taal verschillen niet veel.
In de geschreven wetboeken wordt geregeld de onderlinge verhouding in het huishouden van de staat, de handelen de scheepvaart.

De visserij is er zeer belangrijk.
De manieren waarop wordt gevist zijn legio.
Ook op walvissen wordt gejaagd.
Men kent er reglementen en wetten op de visserij.
De vissers vormen een kaste, de orang badjo.
Zij wonen aan de kusten en op kleine eilandjes.
Zij wijken nog al van de landbouwers af, doch zijn zeer zeker van dezelfde herkomst.
Ook op de Kangéan eilanden ten oosten van Madoera en op Bangka en Billiton (daar orang sekah genoemd) komen zij voor.
Makassar is de hoofdstapelplaats van vis: uitvoer van tripang (een stekelhuidig zoogdier) naar China. Ook de scheepsbouwers vormen een kaste, de limo-limo, met eigen adat en eigen radja (te Bira).
De reders zijn er talrijk; zij zijn vaak zelf schipper, in alle geval aandeelhouder van de lading.
De landbouw is niet erg ontwikkeld.
Toch kent men de sawah-cultuur (en uiteraard de ladang-bouw).
Waar geen rijst is, gebruikt men djagong en sago.
De sago-cultuur begint op Celebes en is in het oosten van de archipel overheersend.
Veeteelt staat op dezelfde trap als op Java.
Paarden, buffels (voor de landbouw).
Runderen zijn schaars, waarschijnlijk ingevoerd.
Verder weeft men katoenen stoffen met indigo en kurkema.
Handel en scheepvaart zijn echter het belangrijkst.
Dit is ook het geval in Mandar aan de westkust.
Aan de Golf van Bone, het landschap Loewoe, evenals geheel centraal Celebes bewoond door Toradja’s (= binnenlanders, to = stam of mens).
Dit gedeelte heeft meer bekendheid gekregen door de onderzoekingen van de gebroeders Sarasin en van Kruyt en Adriani.
De Toradja’s staan op dezelfde trap van beschaving als de Dajaks.
Ook onder hen had men koppensnellers.
De bewoners van het eiland Celebes worden gerekend tot de Alfoeren.

Tot het gouv. Celebes en Onderhorigheden behoren nog vele kleine eilanden (Koraalriffen) o.a.
de Spermonde archipel (kokoscultuur, coprabereiding).
Stapelplaats is Makassar.
Ook op Salajar is kokoscultuur.
In de Boeginesche en Makassaarse vorstendommen, die ontstaan zijn uit Bone en Goa zijn ook
vrouwen troongerechtigd.
Op Celebes zijn de aanspraken van vader en moeder gelijk; beiden kunnen dus stamhoofd zijn, dus ook hoofd van de staat.
Het vorstendom Bone beheerste vroeger nagenoeg heel Celebes (met uitzondering van de binnenlanden).
In bijna alle vorstendommen van Celebes vindt men instellingen van Boeginese aard, omdat ze meest alle vazalstaten van Bone waren.
De vorst heet er Aroem of Patha.
Op hem volgt de rijksbestuurder Tomari lalang.
De rijksraad heet Aroe Pitoe = de 7 vorsten.
De leden zijn de leenvorsten; hun plaatsvervangers heten Soelewatang.
Deze hebben weer plaatsvervangers, mado geheten.
Zo vormen ze grote en kleine rijksvergaderingen met 7, 14 of 21 leden.
De djamatongang is de uitvoerder van de bevelen van de rijksraad.
Verder is er een leermeester van de prinsen, de goeroe anak aroeng.
De legeraanvoerder heet pangoeloe lompona djowai, d.i. het grote hoofd van het volk.
De vestiging van ons gezag op Celebes dateert pas van 1667.
In tegenstelling met de Engelsen en Portugezen die vestingen hadden in Makassar, had de Compagnie daar geen factorij.
Doordat de vorst van Goa (Makassar) de oproerige beweging in de Molukken steunde werd het monopolie van de O.I.C. bedreigd.
Na enige minder succesvolle expedities gelukte het Cornelis Speelman de Makassaren te land en te water te verslaan en Makassar in te nemen en in 1667 het Bongaaisch traktaat te sluiten.
Hierbij werd Goa vazal van de compagnie die het monopolie van de handel kreeg.
De Boeginese vorst Aroe (= vorst) Palakka, die de compagnie in haar strijd tegen Makassar krachtig had gesteund, werd radja van Bone, welk rijk in aanzien en welvaart toenam ten koste van Makassar, dat meer en meer in verval raakte.
De Compagnie was nu heer en meester in het oosten van de archipel.


Creatie datum: 27/07/2017 10:15
Categorie: Index encyclopedie - C
Pagina gelezen 800 keren


Reacties op dit artikel

Er heeft nog niemand gereageerd.

Nieuws van den dag uit het voormalig Nederlandsch-Indië